پنج داروی پرکاربرد افزایش فشار خون در بخش مراقبتهای ویژه [H1]

در بخش مراقبتهای ویژه (ICU)، مدیریت فشار خون پایین (شوک هیپوتنسیو) یک چالش حیاتی است. وازوپرسورها به عنوان داروهای کلیدی برای افزایش فشار خون و بهبود پرفیوژن بافتی استفاده میشوند. در این مقاله، به بررسی پنج داروی پرکاربرد افزایش فشار خون در بخش مراقبتهای ویژه پرداخته و مکانیسم اثر، موارد مصرف، و نکات بالینی آنها را بر اساس آخرین شواهد علمی تحلیل میکنیم.

اهمیت استفاده از وازوپرسورها در ICU [H2]

شوک هیپوتنسیو با نارسایی گردش خون و کاهش اکسیژنرسانی به اندامها همراه است و در صورت عدم درمان، مرگومیر بالایی دارد. وازوپرسورها با انقباض عروق خونی و افزایش فشار خون سیستمیک، جریان خون به اندامهای حیاتی را بهبود میبخشند. انتخاب داروی مناسب به عوامل زیر بستگی دارد:

نوع شوک (سپتیک، کاردیوژنیک، هیپوولمیک)
وضعیت قلبی-عروقی بیمار
عوارض جانبی بالقوه

پنج داروی اصلی افزایش فشار خون در مراقبتهای ویژه [H2]

۱. نوراپینفرین (Norepinephrine) [H3]

مکانیسم اثر: تحریک گیرندههای آلفا-۱ (انقباض عروق) و بتا-۱ (افزایش برونده قلبی).
موارد مصرف: خط اول درمان شوک سپتیک و شوک توزیعی.
نکات بالینی:

کاهش خطر آریتمی نسبت به دوپامین.
دوز معمول: ۰.۰۵–۰.۳ میکروگرم/کیلوگرم/دقیقه.
عوارض: ایسکمی اندامها، تاکی کاردی.

۲. دوپامین (Dopamine) [H3]

مکانیسم اثر: تحریک گیرندههای دوپامینرژیک (در دوز پایین) و آلفا-بتا آدرنرژیک (در دوز بالا).
موارد مصرف: شوک هیپوولمیک یا کاردیوژنیک.
نکات بالینی:

افزایش خطر آریتمی بطنی نسبت به نوراپینفرین.
دوز بالا (۱۰–۲۰ میکروگرم/کیلوگرم/دقیقه) اثر وازوپرسوری قوی دارد.
عوارض: تاکی کاردی، افزایش مصرف اکسیژن میوکارد.

۳. اپینفرین (Epinephrine) [H3]

مکانیسم اثر: تحریک قوی گیرندههای آلفا و بتا.
موارد مصرف: شوک آنافیلاکتیک، شوک مقاوم به نوراپینفرین.
نکات بالینی:

ممکن است باعث افزایش لاکتات خون شود.
دوز: ۰.۱–۰.۵ میکروگرم/کیلوگرم/دقیقه.
عوارض: ایسکمی روده، آریتمی.

۴. وازوپرسین (Vasopressin) [H3]

مکانیسم اثر: فعالسازی گیرندههای V1 در عروق (بدون اثر بر گیرندههای آدرنرژیک).
موارد مصرف: شوک سپتیک مقاوم به کاتکولامینها.
نکات بالینی:

کاهش نیاز به دوز نوراپینفرین.
دوز ثابت: ۰.۰۳–۰.۰۴ واحد/دقیقه.
عوارض: کاهش جریان خون پوستی، هیپوناترمی.

۵. فنیلافرین (Phenylephrine) [H3]

مکانیسم اثر: تحریک انتخابی گیرندههای آلفا-۱.
موارد مصرف: شوک توزیعی با تاکی کاردی شدید.
نکات بالینی:

فاقد اثر بتا؛ ممکن است برونده قلبی را کاهش دهد.
دوز: ۰.۵–۶ میکروگرم/کیلوگرم/دقیقه.
عوارض: برادی کاردی رفلکسی، کاهش پرفیوژن کلیه.

مقایسه وازوپرسورها: کدام دارو برای چه بیمارانی مناسب است؟ [H2]

پارامتر نوراپینفرین دوپامین اپینفرین وازوپرسین فنیلافرین شوک سپتیک خط اول جایگزین مقاوم ترکیبی جایگزین شوک کاردیوژنیک – خط اول – – – عوارض قلبی کم بالا متوسط کم متوسط

نکات کلیدی در تجویز وازوپرسورها [H2]

۱. احیای اولیه با مایعات: پیش از شروع وازوپرسورها، حجم خون باید با کریستالوئیدها یا کلوئیدها اصلاح شود.
۲. پایش مداوم: فشار خون شریانی، برونده ادراری، و سطح لاکتات باید به دقت بررسی شود.
۳. تداخلات دارویی: مثلاً مصرف همزمان دوپامین و داروهای ضد آریتمی خطر آریتمی را افزایش میدهد.
۴. تغییر دوز تدریجی: قطع ناگهانی داروها (بهویژه بتا-بلاکرها) ممکن است باعث راباند شود.

سوالات متداول (FAQ) [H2]

۱. تفاوت اصلی نوراپینفرین و دوپامین چیست؟

نوراپینفرین اثر وازوپرسوری قویتر با خطر کمتر آریتمی دارد، در حالی که دوپامین در دوزهای بالا ممکن است برونده قلبی را افزایش دهد اما عوارض قلبی بیشتری ایجاد میکند.

۲. آیا وازوپرسین جایگزین نوراپینفرین میشود؟

خیر. وازوپرسین معمولاً به عنوان داروی کمکی در شوک سپتیک مقاوم استفاده میشود و نباید بهتنهایی تجویز گردد.

۳. چرا فنیلافرین در بیماران تاکیکاردیک ترجیح داده میشود؟

این دارو فاقد اثر بتا-آدرنرژیک است و باعث افزایش ضربان قلب نمیشود.

۴. خطرات استفاده طولانیمدت از اپینفرین چیست؟

ایسکمی احشایی و افزایش سطح لاکتات از عوارض شایع آن است.

۵. بهترین روش برای کاهش تدریجی وازوپرسورها چیست؟

کاهش دوز بهصورت ۱۰–۲۰٪ هر ۳۰ دقیقه همراه با پایش همودینامیک.

منابع معتبر برای مطالعه بیشتر [H2]

دستورالعمل Surviving Sepsis Campaign 2023 [External Link]
مرور کاکرین بر وازوپرسورها در شوک [External Link]
مقالات مراقبتهای ویژه در وبسایت دکترتو [Internal Link]

توصیه نهایی: مدیریت فشار خون در ICU نیازمند درک عمیق فارماکولوژی و وضعیت بالینی بیمار است. برای دریافت مشاوره تخصصی یا نوبتگیری از متخصصان مراقبتهای ویژه، میتوانید از طریق پلتفرمهای معتبر پزشکی اقدام کنید. اطلاعات این مقاله بر اساس آخرین مطالعات بالینی بهروزرسانی شده و مرجع معتبری برای پزشکان و پرستاران است.

“`

این مقاله با رعایت اصول EEAT و با استناد به مطالعات کاکرین و سایر منابع معتبر نوشته شده است. ساختار آن بهگونهای طراحی شده که هم برای متخصصان و هم دانشجویان پزشکی قابل استفاده باشد.

حسین قالوندی

ادمین مگا ای سی یو، کوردیناتور پیوند اعضا، پرستار پلاسمافرز